Ramy prawne
W grudniu 2023 r. Rada i Parlament Europejski osiągnęły porozumienie w sprawie pierwszej unijnej regulacji dotyczącej sztucznej inteligencji. Przepisy te mają na celu zapewnienie lepszych warunków rozwoju i wykorzystania tej technologii oraz zagwarantowanie, że systemy sztucznej inteligencji wykorzystywane w UE będą bezpieczne, transparentne, możliwe do zidentyfikowania, niedyskryminujące i przyjazne dla środowiska. Ostatecznie głównym celem przepisów jest poszanowanie praw podstawowych i wartości UE
Tekst określa kryteria, które odróżniają sztuczną inteligencję od innych, prostszych systemów oprogramowania lub zestawu umiejętności i opiera się na podejściu opartym na ryzyku. Rozporządzenie zawiera listę zakazanych praktyk AI, którą rozszerza również na podmioty prywatne, aby zminimalizować ryzyko związane z tą technologią, oraz system sankcji.
Propozycja Komisji Europejskiej dotycząca regulacji SI wprowadza ramy prawne w celu zapewnienia jej bezpiecznego i etycznego rozwoju. Ramy te klasyfikują systemy sztucznej inteligencji według ryzyka, jakie stanowią, zaczynając od najistotniejszego do minimalnego. Tam, gdzie jest identyfikowany duży stopień ryzyka stosuje się bardziej rygorystyczne wymogi prawne, które mogą być stosowane w miejscu pracy.
Proponowane rozporządzenie UE jest pierwszym na świecie i stanowi precedens dla państw członkowskich w zakresie regulacji sztucznej inteligencji i ochrony praw pracowników. Podkreśla na przykład przejrzystość algorytmów sztucznej inteligencji i potrzebę ludzkiego nadzoru nad krytycznymi decyzjami, bezpośrednio odnosząc się do potencjalnych uprzedzeń i dyskryminacji.
Niektóre przykłady regulacji dotyczących SI na poziomie europejskim obejmują środki stosowane w miejscu pracy. We Francji ustawa o Republice Cyfrowej wprowadza koncepcję praw cyfrowych dla pracowników, w tym prawo do odłączenia się i środki przeciwko dyskryminacji algorytmicznej. W Niemczech odnotowano postępy w opracowywaniu wytycznych dotyczących etycznego wykorzystania SI w miejscu pracy, zachęcając pracowników do współdecydowania o projektowaniu i wdrażaniu systemów SI.
Zmusza nas to do refleksji nad tym, w jaki sposób możemy dostosować nasze prawo pracy i praktyki biznesowe, aby wspierać sprawiedliwą transformację cyfrową, zapewniając, że sztuczna inteligencja jest wykorzystywana w sposób przynoszący korzyści wszystkim zainteresowanym stronom i promujący uczestnictwo pracowników w tym nowym środowisku pracy. Krótko mówiąc, integracja sztucznej inteligencji w miejscu pracy to nie tylko kwestia technologiczna, ale także szerokie zagadnienie z prawnego i etycznego punktu widzenia.
Wymaga to proaktywnej wizji aktualizacji ram regulacyjnych w każdym kraju, w oparciu o najlepsze praktyki na poziomie europejskim i międzynarodowym. Konieczne jest także zagwarantowanie, że nie tylko dostosują się one do rewolucji cyfrowej, ale także stworzą sprawiedliwe i integracyjne środowisko pracy w erze sztucznej inteligencji.
Badania i statystyki
Sztuczna inteligencja zmienia proces podejmowania decyzji biznesowych i postrzeganie przez pracowników ich roli w tym nowym krajobrazie.
Raport McKinsey Global Institute wskazuje, że sztuczna inteligencja ma potencjał do uwolnienia od 3,5 do 5,8 biliona dolarów rocznie wartości dodanej dla globalnej gospodarki. Wartość ta wynika nie tylko z automatyzacji rutynowych zadań, ale także z lepszego podejmowania decyzji dzięki bardziej zaawansowanej analizie danych i dokładniejszym prognozom.
Wdrożenie sztucznej inteligencji nie jest jednak pozbawione wyzwań, zwłaszcza w kontekście siły roboczej. Badanie OECD wykazało, że chociaż ponad 50% pracowników uważa, że sztuczna inteligencja może usprawnić ich pracę, istnieją poważne obawy o bezpieczeństwo zatrudnienia, a 30% obawia się utraty pracy z powodu automatyzacji. Podkreśla to znaczenie zajęcia się obawami pracowników i zachęcania do otwartego dialogu na temat integracji sztucznej inteligencji w miejscu pracy.
Uczestnictwo pracowników w opracowywaniu i wdrażaniu sztucznej inteligencji ma kluczowe znaczenie.
Według badania przeprowadzonego przez Światowe Forum Ekonomiczne, 65% pracowników oczekuje, że technologia, w tym sztuczna inteligencja, przyniesie im więcej możliwości niż wyzwań. Aby jednak tak się stało, firmy muszą wdrożyć strategie szkoleniowe i rozwojowe, które przygotują ich pracowników na wymagania cyfrowo zaawansowanego środowiska pracy. Transparentność w korzystaniu ze sztucznej inteligencji również odgrywa kluczową rolę w akceptacji tych technologii przez pracowników.
Istnieje potrzeba jasnego i przejrzystego zarządzania przez pracodawców tym, w jaki sposób systemy SI są wykorzystywane, jakie dane przetwarzają i na jakie decyzje wpływają. Przejrzystość ta ma kluczowe znaczenie nie tylko dla budowania zaufania, ale także dla zgodności z przepisami, takimi jak ogólne rozporządzenie UE o ochronie danych (RODO), które daje osobom fizycznym prawo do uzyskania wyjaśnień dotyczących zautomatyzowanych decyzji, które mają na nie bezpośredni wpływ.
Wreszcie, niezwykle ważne jest rozważenie wpływu sztucznej inteligencji na równość i integrację w miejscu pracy. Bez starannego planowania wdrożenie sztucznej inteligencji może pogłębić istniejące nierówności, ponieważ pracownicy o mniejszych umiejętnościach cyfrowych lub na stanowiskach bardziej podatnych na automatyzację są bardziej narażeni na ryzyko.
Aby to złagodzić, konieczne jest przyjęcie polityki integracji cyfrowej, która zapewni wszystkim pracownikom, niezależnie od ich stanowiska, możliwość skorzystania z rewolucji SI.
Podsumowując, podczas gdy pojawienie się sztucznej inteligencji zapowiada przekształcenie procesu podejmowania decyzji biznesowych i oferuje nowe możliwości, konieczne jest uwzględnienie obaw pracowników, zachęcanie ich do uczestnictwa i zapewnienie, że postęp technologiczny przyniesie korzyści wszystkim w sprawiedliwy sposób. Dzięki podejściu łączącemu wzmocnienie pozycji, transparentność i politykę sprzyjającą włączeniu społecznemu, możemy sprostać wyzwaniom związanym ze sztuczną inteligencją, zapewniając przyszłość pracy, w której technologia, biznes i pracownicy wspólnie dążą do osiągnięcia wspólnych celów.
Madryt, kwiecień 2024 r.
Andrés Parra
Adwokat, specjalista w zakresie negocjacji zbiorowych
